Ngày 9/5, hãng thông tấn Pháp AFP đưa tin, một nhóm các nhà làm luật có thế lực của Mỹ gồm: Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Robert Menendez; nghị sĩ Marco Rubio, Ben Cardin, Jim Risch, John McCain cùng với Thượng nghị sỹ Patrick Leahy - Chủ tịch thường trực Thượng viện, đã ra tuyên bố chung lên án Trung Quốc vì những hành vi "gây rối nghiêm trọng" trên Biển Đông, đồng thời phát đi một thông điệp nhằm hối thúc tìm kiếm giải pháp hòa bình cho vấn đề tranh chấp lãnh hải vốn đang ngày càng trở nên nổi cộm trong khu vực.
Tuyên bố của các Thượng nghị sỹ Mỹ nêu rõ: "Những động thái gần đây của Trung Quốc về hạ đặt giàn khoan và triển khai các phương tiện quân sự, tàu thuyền tới hộ tống cho giàn khoan này tại vùng biển của Việt Nam, cũng như việc Trung Quốc có những hành vi hung hãn, dùng tàu của mình đâm thẳng vào tàu của Việt Nam - là các hành vi gây rối nghiêm trọng... Những hành động này đe dọa đến dòng chảy tự do thương mại toàn cầu tại một vùng biển quan trọng".
Đây là tuyên bố tiếp nối của những nhà làm luật Mỹ sau khi đã đưa ra một loạt các biện pháp được xem là "quyết đoán" nhằm phản đối các hành vi ngang ngược của Trung Quốc tại Biển Đông. Tháng 4/2014, một nhóm 6 nghị sỹ thuộc lưỡng đảng Mỹ, do Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ Robert Menendez dẫn đầu, đã đề xuất một bản nghị quyết mang tính không ràng buộc nhằm lên án các hành vi sử dụng vũ lực và khuyến khích giải pháp ngoại giao, hòa bình trong giải quyết các tranh chấp về chủ quyền lãnh thổ.
Cùng ngày, tờ New York Times của Mỹ cũng có bài viết "Trung Quốc đang phô trương sức mạnh cơ bắp trước Việt Nam". Bài viết dẫn nhận định của các nhà nghiên cứu chính trị, kinh tế cho rằng, quan hệ căng thẳng giữa Việt Nam - Trung Quốc đã phát đi tín hiệu cho thấy chính quyền Bắc Kinh đang siết chặt lập trường trước điều được họ cho là "lợi ích trọng tâm" trong khẳng định chủ quyền lãnh hải. Trong khi theo cách nói của người Trung Quốc thì "lợi ích trọng tâm" cũng đồng nghĩa với việc họ sẽ theo đuổi đến cùng mà không thỏa hiệp. Qua đó, bài viết này dẫn lời ông Orville Schell - Giám đốc Trung tâm quan hệ Trung - Mỹ tại viện Xã hội châu Á ở New York (Mỹ) cho rằng "đây là một vấn đề rất đáng báo động, tình hình đã trở nên căng thẳng và nghiêm trọng... Tuy nhiên, đây lại không phải hình ảnh của một Trung Quốc đang trỗi dậy một cách hòa bình - theo như những gì mà chúng tôi được biết đến". Ông Schell cho rằng, hiện việc đưa ra những dự báo về một cuộc xung đột vũ trang trong khu vực - như quan điểm của một số chuyên gia đã đưa ra, vẫn là không cần thiết... Song nhà phân tích này khuyến cáo rằng, bằng những hành động của mình, Trung Quốc đã tạo ra một môi trường "không có đường rút" trong quan hệ với các nước láng giềng, anh em trong khu vực.
Ngày 9/5, Bộ Ngoại giao Ấn Độ cũng đã ra tuyên bố nhấn mạnh quan điểm rằng "tự do hàng hải tại Biển Đông không thể bị cản trở", đồng thời kêu gọi sự hợp tác giữa các nước nhằm bảo đảm, tăng cường an ninh hàng hải.
Tuyên bố của Bộ Ngoại giao Ấn Độ nêu rõ: "Chúng tôi theo dõi những diễn biến gần đây trên Biển Đông với một quan ngại sâu sắc. Chúng tôi cho rằng, việc duy trì hòa bình, ổn định, phát triển và thịnh vượng trong khu vực chính là một vấn đề mang tính lợi ích cốt lõi đối với cộng đồng thế giới...Chúng tôi kêu gọi các bên đưa ra một giải pháp hòa bình, dựa trên những nguyên tắc luật pháp quốc tế để giải quyết vấn đề. Trong khía cạnh này, chúng tôi duy trì lập trường bảo đảm tự do hàng hải trên Biển Đông, kêu gọi hợp tác để tăng cường an ninh hàng hải".
Phát biểu trong cuộc họp báo, ngày 9/5, Ngoại trưởng Nhật Bản Fumio Kishida cho rằng, Trung Quốc cần đưa ra lời giải thích rõ ràng về những cơ sở pháp lý cho việc nước này đã hạ đặt giàn khoan nước sâu trên Biển Đông. Ông Kishida nêu rõ, Nhật Bản "quan ngại sâu sắc" trước tình hình căng thẳng gia tăng trong khu vực, liên quan tới hoạt động đơn phương của Trung Quốc trong vùng biển Việt Nam. Quan chức ngoại giao này nêu rõ, những căng thẳng gần đây trong quan hệ giữa Việt Nam và Trung Quốc, liên quan tới vấn đề tranh chấp biển đảo, xuất phát từ những hành động "đơn phương và khiêu khích" của Trung Quốc trong khu vực. Qua đó, ông Kishida nhấn mạnh rằng, Bắc Kinh cần làm rõ với Việt Nam và cộng đồng quốc tế về những hoạt động hàng hải đang ngày càng gia tăng của nước này ở Biển Đông. Ông Kishida nêu rõ, hòa bình và ổn định trên Biển Đông là vấn đề chung của cộng đồng quốc tế và các vấn đề tranh chấp cần được giải quyết một cách hòa bình thông qua đối thoại.
Đề cập các cuộc tham vấn chính thức giữa Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và Trung Quốc về Bộ Quy tắc ứng xử giữa các bên ở Biển Đông (COC), Ngoại trưởng Kishida cho biết Nhật Bản sẽ hối thúc Trung Quốc và các nước có tuyên bố chủ quyền chồng chéo trên Biển Đông kiềm chế và tuân thủ luật pháp quốc tế để làm giảm căng thẳng./.
T.L (tổng hợp)